Een poosje geleden, toen corona in plaats van een oorlog het nieuws bepaalde, zocht ik in het grote aanbod van Netflix naar een film, weg van mijn dagelijkse werkelijkheid. Ik koos voor de film Jeux interdits, die zich afspeelt tegen de achtergrond van de Tweede Wereldoorlog, niet wetende dat die werkelijkheid een paar maanden later bepaald zou worden door beelden van mensen op de vlucht, kapotte gebouwen en vragen op social media over hoe te praten met kinderen over oorlog. Terwijl in alle berichtgeving het perspectief van volwassenen centraal staat, kijken we in de film door de ogen van kinderen naar de gevolgen van oorlog. Hoe ga je om met verlies en verdriet als volwassenen drukdoende zijn met overleven?
In deze zwart-witfilm uit 1952, geregisseerd door René Clément, is een jong gezin uit Parijs op de vlucht. Tijdens een luchtaanval worden de ouders van de vijfjarige Paulette gedood. Haar ouders liggen naast haar. Ze kijkt naar haar onbeweeglijke moeder, aait haar voorzichtig over de wang, voelt haar eigen wang, wendt haar hoofd af, kijkt opnieuw, slikt, staart, staat langzaam op en wordt meegevoerd in de oneindige vluchtelingenstroom. Haar steeds slapper wordende hondje houdt ze stevig onder de arm en het brengt haar via de rivier op het verstilde Franse platteland. Zacht wuivende weides, hobbelige weggetjes, koeien die onverstoorbaar grazen. Hier lijkt de oorlog het dagelijks ritme nauwelijks te verstoren.
Weg van de op de vlucht geslagen stedelingen ontmoet Paulette de negenjarige Michel, een boerenzoon die op zoek is naar zijn koe. ‘Waar kom je vandaan?’ vraagt hij, duidelijk verrast door het meisje met het jurkje en keurige strikje in het haar. ‘Daar’, wijst Paulette snikkend, met haar hondje nog steeds in haar armen. ‘Waar is je moeder?’ ‘Ze is dood.’ ‘Waar is je vader?’ ‘Hij is ook dood.’ ‘Oké, de mijne niet en hij vermoordt me als ik de koe niet vindt, ga je ’m mee zoeken?’ En hup daar rennen ze hand in hand de weide in. Zo makkelijk is vriendschap sluiten.
Hoewel Michels familie genoeg aan het hoofd heeft met een doodzieke zoon, weinig eten, en buren die hun het leven zuur maken, weet Michel zijn vader ervan te overtuigen om het meisje in huis te nemen. In eerste instantie lachen ze lieflijk om de Parisienne die haar neusje optrekt voor een vers glas melk met een dobberende bromvlieg. Ze is een nieuwe attractie in het lompe huishouden. Maar als ze in de nacht schreeuwt van angst, is Michel de enige die opstaat om haar gerust te stellen. Hij voelt haar verdriet en de acute noodzaak iets te doen met dat verdriet.
Ze beginnen samen met het maken van een begraafplaats voor haar hondje in de oude watermolen ver weg van de volwassenen. Een gat in de grond is een plek waar je veilig bent maar wel alleen, dat wil Paulette niet voor haar lieve hondje. Dat betekent dat dode mollen, muizen en salamanders haar hondje moeten vergezellen. De twee gaan aan de slag: Michel timmert kruizen terwijl hij Paulette het onzevader leert, ze zoeken en begraven dode dieren en stelen nog mooiere kruizen uit de kerk. De negenjarige cowboy troost de vijfjarige Parisienne met de rituelen die hij kent. Ze gaan volledig op in hun ‘verboden’ spel en krijgen er plezier in, totdat de volwassenen erachter komen dat er toch wel heel veel kruizen uit het gehucht worden gemist.
Netflix beschrijft de film als sentimenteel, wat veel zegt over de neiging van volwassenen om alles wat met kinderen en gevaar te maken heeft als overdreven gevoelig te beschouwen. Deze film maakt juist duidelijk dat verlies en verdriet thema’s zijn waarmee kinderen op een heel intuïtieve manier aan de slag gaan in het hier en nu. Dat gaat om pure levensenergie. Dat is noch sentimenteel, noch een spelletje. Dat is een serieuze aangelegenheid waarvoor kinderen de ruimte moeten krijgen. Waar volwassenen zichzelf wellicht meer ruimte voor zouden moeten geven.
Deze film biedt troost. Juist nu.
Jeux interdits (1952)
Regie: René Clément
Cast: o.a. Brigitte Fossey, Georges Poujouly, Lucien Hubert, Suzanne Courtal en Jacques Marin
Scenario: Jean Aurenche, Pierre Bost, François Boyer, René Clément
metclement.nl 